Θελάγια, Χοσέ Σάντος

(José Santos Zelaya, Μανάγκουα 1853 – Νέα Υόρκη 1919). Νικαραγουανός πολιτικός. Εκπρόσωπος του Φιλελεύθερου Κόμματος, ο Θ. ανέβηκε στην εξουσία με πραξικόπημα το 1893. Γρήγορα ήρθε σε ρήξη με τις ΗΠΑ υιοθετώντας μια πολιτική που έβλαπτε τα συμφέροντά τους. Σχεδίασε τη συνωμοσία της Κολομβίας και του Iσημερινού, αλλά η πιο τραγική επέμβασή του ήταν το 1894 στην Oνδούρα, όταν νίκησε και εκτόπισε τον πρόεδρο της χώρας Bάσκεθ, αντικαθιστώντας τον με έναν δικό του σύμμαχο, τον Πολικάρπο Mπονίλια. Αργότερα, το 1906 και το 1907 υποστήριξε με επιτυχία μια επανάσταση εναντίον ενός άλλου Mπονίλια, του Mανουέλ, και ανέβασε στην εξουσία τον πρόεδρο Nτάβιλα. Πριν όμως τα πράγματα προχωρήσουν σε αναπόφευκτη ένοπλη σύρραξη, επενέβησαν οι ΗΠΑ συγκαλώντας τους αντιπροσώπους των κεντροαμερικανικών κρατών σε μια διάσκεψη στην Ουάσινγκτον, που ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 1907 με την απόφαση ουδετεροποίησης της Ονδούρας, τη μη αναγνώριση των κυβερνητών που επιβάλλονταν με πραξικόπημα και τη δημιουργία ενός κεντροαμερικανικού δικαστηρίου. Η λύση του Pούζβελτ φαινόταν επαρκής και χρήσιμη για την ειρήνη στη χερσόνησο, αλλά στην πραγματικότητα κανείς δεν πειθάρχησε στις συμφωνίες της Ουάσινγκτον και ιδιαίτερα ο Θ., που εξακολούθησε να ελέγχει την κατάσταση στην Ονδούρα και να συνωμοτεί εναντίον του καθεστώτος του Ελ Σαλβαδόρ. Έτσι, όταν το 1909 οι συντηρητικοί επαναστάτησαν εναντίον του προέδρου, είχαν τη συμπαράσταση των ΗΠΑ, πράγμα που αποδείχθηκε καθοριστικό για την τύχη του Θ. Με τη βοήθεια των αμερικανικών δυνάμεων κατόρθωσαν να ανατρέψουν του Θ. και να τον εξαναγκάσουν σε εξορία.